In juni en september 2021 deed Ongehoord onderzoek naar de wroetvarken-keten. Een onderzoeksteam bezocht de stallen van oprichter Broenink en van subfokker Tijink om er de leefomstandigheden van de varkens te filmen. Zowel in de subfokkerij als in de wroetstal werd ernstig dierenleed vastgesteld.

Varkens met ernstige bijtwonden in de wroetstal van oprichter Broenink

Het onderzoeksteam bezocht de wroetstal van Jan Broenink in Langeveen, die vergund is om 1000 vleesvarkens te houden. In het bedrijf waren opgroeiende vleesvarkens van verschillende leeftijden aanwezig. Ongehoorde filmde bij Broenink varkens met ernstige wonden door staart- en oorbijterij, schrammen en wonden op het lichaam, navelbreuken, en ernstige kreupelheid.

Het strooisel in de hokken, waarin de varkens “wroeten” en leven, was vervuild door uitwerpselen. Meerdere dieren hadden poep op hun lichaam door in het strooisel te liggen. Onder natuurlijke omstandigheden zullen varkens nooit hun rustplaatsen bevuilen. Moedervarkens leren hun jongen urineren en poepen op een aparte mestplaats, die 5 tot 15 meter van het nest verwijderd ligt.19

In de voerbakken van de varkens wemelde het van de vliegen. Uit onderzoek is gebleken dat vliegen een groot aantal ziekten kunnen overbrengen, waaronder verschillende vormen van diarree, Salmonellose, de Ziekte van Aujeszky en varkenspest.20 Vliegen kunnen niet alleen ziektes overbrengen, ze zorgen ook voor onrust en ongemak bij de varkens.21 In de natuur nemen varkens modderbaden. De modderkorst die hierdoor op hun huid ontstaat, beschermt hen tegen vliegen.22

Subfokker Tijink: wonden, kreupelheid, huidziekten

In de fokkerij van Tijink waren varkens van diverse leeftijden aanwezig. De dieren zaten in hokken met betonvloeren en roosters, zonder strooisel. Ook in dit bedrijf wemelde het van de vliegen.

Een varken wiens staart volledig was weggevreten had ernstige open wonden, die doorliepen over de achterkant van de rug. Een jonge big steunde slechts op 3 poten, wat wijst op een pijnlijk pootprobleem. Enkele andere dieren liepen stram.

Een paar varkens hadden abnormale huiduitslag over het gehele lichaam. De dieren krabden zich voortdurend met de achterpoot, en schudden met de kop, wat wijst op jeuk en irritatie.

Buiten de stal, op het bedrijfsterrein, trof het onderzoeksteam twee kadavertonnen aan. De tonnen zaten vol met voornamelijk dode kraambiggen, en enkel grotere biggen. Dode biggen zijn dagelijkse kost bij varkensbedrijven. In de Nederlandse varkensindustrie sterven 12,2% van de biggen in de kraamstal. Bij moedervarkens bedraagt de voortijdige sterfte 6%, en bij vleesvarkens 2,5%.23 Op jaarbasis gaat het om 4 miljoen kraambiggen en ruim een half miljoen vleesvarkens en moedervarkens.

Welzijnsproblemen gerelateerd aan veehouderij

De misstanden die in de subfokkerij en de wroetstal gefilmd werden komen overeen met typische welzijnsproblemen uit de gangbare varkensindustrie. Hieruit blijkt dat het wroetvarken-concept ernstig dierenleed niet kan voorkomen.

Bijterij

Volgens onderzoekers van de Universiteit van Wageningen (WUR) zijn oorbijten en staartbijten bij varkens gedragsstoornissen met als voornaamste oorzaken: verveling, onvoldoende stimulatie en frustratie. Bronnen van frustratie voor varkens zijn bijvoorbeeld een slecht stalklimaat, te grote groepsgroottes, of problemen met voersamenstelling en de wijze van voerverstrekking.24

Wanneer een varken aan staarten en oren van soortgenoten bijt, ontstaan bloedende wondjes. De smaak van bloed en de onrust in het hok kunnen ertoe leiden dat het probleem escaleert en ook andere varkens het bijtgedrag gaan overnemen. Dit kan zelfs kannibalisme als gevolg hebben. Staartbijtwonden kunnen geïnfecteerd raken, waardoor abcessen kunnen ontstaan met kreupelheid, verlamming en sterfte als gevolg.25

Ook oorbijtwonden raken geïnfecteerd door bacteriën, met dik gezwollen oren en afstervende oorpunten als gevolg. Via de wonden kunnen de bacteriën dieper het lichaam binnendringen, en organen aantasten waardoor het varken ernstig ziek wordt met risico op sterfte.26

Volgens de Universiteit van Wageningen komt bijterij voor op 50% van alle varkensbedrijven, van regulier tot biologisch.

Schrammen en wonden op het lichaam

De schrammen en wonden op het lichaam, zoals te zien op de beelden van de wroetvarkens, wijzen eveneens op welzijnsproblemen bij de varkens. De verwondingen zijn het gevolg van onderlinge agressie, wat uitgelokt kan worden door problemen in de fysische en sociale omgeving van de dieren.

Volgens onderzoekers van de Universiteit Gent zijn verwondingen aan het voorste deel van het lichaam doorgaans het gevolg van gevechten om de sociale rangorde in een hok te bepalen. Dit ontstaat doordat varkens uit verschillende hokken bij elkaar worden gezet. In de wroetstal zien we varkens met schrammen aan de voorkant van hun lichaam. De oorzaak ligt mogelijk in het verhuizen van biggen van de vermeerderaars naar de wroetstal. Daarbij komen de dieren in nieuw samengestelde groepen terecht. Verwondingen aan het achterste deel van het lichaam wijzen op gevechten over voedsel.27

Navelbreuken

Een navelbreuk is een uitzakking van de buikinhoud door een holte ter hoogte van de navel. Navelbreuken kunnen zodanig groot zijn dat ze over de grond slepen, wat leidt tot ontstekingen van het huidweefsel en moeilijkheden voor het dier om zich pijnloos voort te bewegen. De inhoud van een navelbreuk bestaat uit darmen en buikinhoud of het kan ook gaan om een abces met pus. De meeste navelbreuken hebben hun oorsprong in navelontstekingen, vaak al ontstaan in de kraamstal.28

Kreupelheid

Kreupelheid is een bekend en veel voorkomend probleem in de varkensindustrie. In veel gevallen ligt de oorzaak in gewrichts- en hersenvliesontstekingen door streptokokkeninfecties. Kreupelheid kan ook veroorzaakt worden door osteochondrose, een gewrichtsaandoening die het gevolg is van het selectief fokken van varkens op groeisnelheid. Het kraakbeen kan de versnelde groei van het varken niet bijbenen en er ontstaan gebreken in de gewrichten. Bewegingsaandoeningen zijn pijnlijk, waardoor het dier abnormaal gaat lopen of zelfs niet meer in staat is overeind te blijven staan.29