Beter Leven slachthuis: als kip zonder kop

Kippen die onverdoofd geslacht worden, die verdrinken in zeepsop of vermorzeld worden door machines, levende kippen van wie het hoofd afgerukt wordt: de misstanden in inspectiedocumenten van slachterij Van der Meer (Dronryp) tarten elke verbeelding. Onderzoeksgroep Ongehoord vroeg de gegevens op, omdat het bedrijf het Beter Leven keurmerk van de Dierenbescherming heeft. Toch zagen NVWA-inspecteurs herhaaldelijk benauwde en dode kippen in overvolle transportkratten. In jaaroverzichten van 2023 en 2024 rapporteerde de NVWA zo'n 120 schendingen van dierenwelzijn waarbij 1 of meerdere kippen betrokken waren.

Van der Meer is gespecialiseerd in het slachten van uitgelegde legkippen. Legkippen leggen na anderhalf jaar in de eierindustrie minder eieren. Ze zijn dan niet meer rendabel voor de boer en gaan naar de slacht. De Friese kippenslachter is de enige Nederlandse legkippenslachterij met het Beter Leven keurmerk (1, 2 en 3 sterren). De leghennen van bekende merken als Rondeel en Kipster worden er geslacht. Daarnaast heeft Van der Meer ook het SKAL en EKO keurmerk. Wekelijks slacht het bedrijf 125.000 kippen, per jaar gaat het om 6 miljoen dieren.1 Al meerdere jaren zijn er ernstige dierenwelzijnsproblemen in de slachterij.

2018: WUR-onderzoek waterbadverdoving bij Van der Meer

In 2018 onderzocht WUR de effectiviteit van waterbadverdoving bij Van der Meer. Daaruit bleek dat 0,6% van de onderzochte kippen bij bewustzijn uit het waterbad kwam. Per jaar werden er dus 36.000 kippen bij vol bewustzijn geslacht. Het onderzoek van WUR betrof steekproeven waarbij op 3 dagen tijd 350 kippen werden gecontroleerd, onder optimale omstandigheden.2 In de praktijk slacht Van der Meer tijdens 3 werkdagen 75.000 kippen en komen ook technische storingen voor waarbij het waterbad niet goed functioneert.3

2019: Undercoveronderzoek toont ernstige misstanden aan

In 2019 maakte Ongehoord undercoverbeelden bij Van der Meer.4 Daarop waren kippen te zien die urenlang in kratten opgestapeld stonden in de aanvoerhal, natgespoten werden bij het reinigen van transportwagens, mishandeld werden bij het ophangen aan de slachtlijn, met hun hoofden over kratten gesleept werden, en kippen die na mislukte waterbadverdoving bij bewustzijn geslacht werden. Onze beelden toonden ook ernstige tekortkomingen in het NVWA-toezicht aan. In plaats van te handhaven bij misstanden, hielp een bepaalde inspecteur liever mee met het werk. Dat het verschil in handhaving door 'precieze' en 'rekkelijke' inspecteurs in slachterijen structureel is, werd aangetoond in het 2Solve overheidsrapport 'Feitenonderzoek Toezichtsketen en tekortkomingen hierin' (2019).5

2021: Uitstel voor Beter Leven eisen

In augustus 2021 maakte Ongehoord gewag van een ontheffing die de Dierenbescherming aan Van der Meer verleende. Het ging om het verdoven van kippen in een elektrisch waterbad.6 Al in 2016 had de Dierenbescherming een verbod op waterbadverdoving aangekondigd. Het levend ophangen van kippen voor ze door het bad gaan, veroorzaakt stress en pijn. Het verbod slaat op alle dieren in de slachterij, ook wanneer ze niet onder het keurmerk vallen.7

Hoewel de slachterijen tot 2020 tijd hadden gekregen om over te stappen op gasverdoving, ontdekte Ongehoord dat Van der Meer nog langer uitstel kreeg. In reactie op onze kritiek zei de Dierenbescherming in 2021 dat het om overmacht ging, omdat de gemeente talmde met het afgeven van een vergunning voor de gasinstallatie.8 Dat bleek niet waar, de vergunning was reeds in 2020 verleend.9 De belofte van de Dierenbescherming dat Van der Meer uiterlijk op 1 januari 2022 gasverdoving zou gebruiken blijkt nu ook een leugen. De inspectiedocumenten van de NVWA tonen dat het bedrijf nog doorging met waterbadverdoving tot maart 2024. 'Om te besparen op gaskosten', liet Van der Meer weten aan de NVWA.10 Toch zag de Dierenbescherming geen reden om het bedrijf uit te sluiten voor haar keurmerk. Bij de jaarlijkse Beter Leven controle in juni 2023 werd het certificaat van Van der Meer opnieuw verlengd. Dat slachterijen consumenten voorliegen over 'diervriendelijk' vlees is niet verrassend. Dat de Dierenbescherming hier actief aan meewerkt is echter onverteerbaar.

2025: Nieuwe inspectiedocumenten onthullen meer dierenleed

Ongehoord vroeg bij de NVWA de inspectiedocumenten op voor de periode januari 2023 tot november 2024. Daaruit blijkt dat het dierenleed bij Van der Meer toegenomen is. Wat meteen opvalt zijn structurele problemen met het verdoven van kippen, zowel bij het elektrisch waterbad als bij gasverdoving. Ook op gebied van transport en aanvoer loopt er veel mis. We maakten een overzicht van de meest voorkomende misstanden.

Mislukte verdovingen bij vergassing

Sinds maart 2024 worden kippen bij slachterij Van der Meer verdoofd met CO2-gas. Vergassing wordt vaak voorgesteld als een diervriendelijker alternatief voor het waterbad. De dieren gaan in transportkratten op een rolband door een gaskamer en worden pas na de verdoving opgehangen aan de slachtlijn. Uit wetenschappelijk onderzoek is echter bekend dat het inademen van CO2-gas irritatie en benauwdheid veroorzaakt, ook wanneer begonnen wordt met het toedienen van lage concentraties.11 Uit de NVWA-documenten blijkt bovendien dat het vergassen van kippen bij Van der Meer structureel fout loopt.

Tijdens lunchpauzes laten werknemers vaak kratten met nog levende kippen staan op de transportband van de gasinstallatie. De transportband staat nog aan waardoor de kippen een half uur lang op een soort trilplaat doorbrengen.12 Nog erger is dat veel kippen onverdoofd uit de gasinstallatie komen en bij bewustzijn geslacht worden.

In de jaaroverzichten van de NVWA voor de periode 6 maart 2024 (datum overstap gas) tot 6 november 2024 vonden we maar liefst 12 keer opmerkingen over kippen die niet verdoofd waren door het gas. Soms ging het over 1 kip, soms over 3 of 4, soms ook sprak de NVWA over 'meerdere kippen' of 'veel kippen'.13

Hoofden levend afgerukt

Werknemers moeten kippen die na de vergassing nog tekenen van bewustzijn vertonen, doden door hun nek te breken. Dit is een legale methode, voor zover het op de voorgeschreven manier gebeurt: de kip van de slachtlijn afhalen, met een hand bij de poten vasthouden en met de andere hand de nek breken.14

NVWA-inspecteurs stelden vast dat werknemers de onverdoofde kippen doden door aan hun nek te trekken terwijl ze nog aan de slachtlijn hangen. Daarbij wordt vaak hun hoofd van het lichaam afgetrokken.15 Tijdens een controle in augustus 2024 zag een inspecteur hoe 'in 2 minuten tijd de nek werd gebroken bij 5 opgehangen kippen, bij twee kippen werd de kop afgerukt'.16

Stress, pijn en verdrinkingsdood bij elektrisch waterbad

Voor maart 2024 was waterbadverdoving de standaardmethode bij Van der Meer. Daarna werd het bad nog meermaals gebruikt om kippen te verdoven tijdens storingen in de gasinstallatie.

De NVWA stelde vast dat kippen die levend opgehangen werden voor het waterbad, met regelmaat over de kratten sleepten met hun hoofd.18 Nadat kippen handmatig aan de slachtlijn gehangen zijn, worden hun poten dieper in de haken geduwd door een machine. Een inspecteur zag hoe kippen hierop reageerden met veel geluid, ze spanden hun poten aan en fladderden.19 Dergelijke stress- en pijnreacties blijken regelmatig voor te komen.20 Ook werd een kip gevonden die onder deze 'potenaandrukker' terecht was gekomen. Het dier werd door de machine letterlijk uit elkaar getrokken.21 Op een ochtend stond het elektrisch waterbad nog niet aan terwijl de slachtlijn al draaide en werknemers kippen ophingen. Veel kippen gingen kopje onder in het bad (op dat moment zonder stroom) waardoor ze niet verdoofd werden maar levend verdronken of bij bewustzijn aangesneden werden.22

Mislukte verdovingen bij waterbad

In de jaaroverzichten van de NVWA vonden we tot 25 keer toe opmerkingen over kippen die nog bij bewustzijn waren na elektrocutie in het waterbad.23 Onverdoofde kippen vertoonden reacties wanneer hun slagaders aangesneden werden of flapperden met hun vleugels terwijl ze boven de bloedgoot hingen. De NVWA zag ook kippen die de kop optrokken om de aansnijmessen te ontwijken. Niet aangesneden kippen belanden bij bewustzijn in een heet broeibad. Tijdens een controle in maart 2023 zag een inspecteur maar liefst 12 kippen die reacties vertoonden bij het aansnijden. Iets verderop hingen 8 kippen die hun vleugels tegen het lichaam geklemd hielden, wat ook duidt op bewustzijn.24 Bij verdoofde en dode kippen hangt het lichaam slap, de vleugels hangen af.25

Werknemers namen geen initiatief om in te grijpen wanneer dieren bij bewustzijn aan de slachtlijn hingen. Een tiental keer zagen inspecteurs zich genoodzaakt om zelf kippen van de lijn af te halen of de lijn te stoppen met de noodknop. De dieren stonden op het punt levend te verdrinken in het broeibad.26

Verdovingsproblemen zijn structureel

Hoeveel kippen op jaarbasis bij Van der Meer slecht verdoofd zijn en bij bewustzijn aangesneden worden of verdrinken in het broeibad is niet te achterhalen. NVWA-inspecteurs doen slechts steekproefsgewijze controles op bedwelming, omdat ze daarnaast ook veel andere zaken van het slachtproces moeten controleren. Bij een steekproef bekijkt een inspecteur gedurende een aantal minuten kippen die langs de slachtlijn voorbijkomen. De bandsnelheid ligt bij Van der Meer op 4500 dieren per uur ofwel 75 dieren per minuut.27 Dit betekent dat de inspecteur minder dan 1 seconde tijd heeft om het bewustzijn van een kip te beoordelen. In een verslag over welzijnscontroles bij Van der Meer geeft de NVWA aan dat de dieren te snel voorbij gaan om ze goed te kunnen beoordelen. De NVWA verwijst hierbij naar EURCAW (het Europese referentiecentrum voor dierenwelzijn). Volgens de EURCAW moeten de dieren 4 tot 5 seconden bekeken worden, wat niet mogelijk is bij Van der Meer.28

Omdat de NVWA in 2023 en 2024 herhaaldelijk levende kippen opmerkte tijdens zeer beperkte steekproefcontroles, is het meer dan aannemelijk dat het om een structureel probleem gaat. De NVWA lijkt dezelfde mening toegedaan. Bij een bedrijfsoverleg in januari 2024 uitte de toezichthouder zorgen: 'als in de korte tijd dat NVWA controleert (kleine pakkans) al levende kippen gezien worden, dan zal het ook de rest van de tijd gebeuren'.29

Verdrinken in de voorweekbak

De NVWA zag herhaaldelijk kletsnatte kippen bij de voorweekbak. Dit is een bak warm water met schoonmaakmiddelen waarin leeggemaakte kratten ondergedompeld worden om vuil los te weken. Door onoplettendheid van werknemers blijven er kippen achter in de kratten. De kratten rollen via een transportband de voorweekbak in en de kippen worden mee ondergedompeld in het schuimende water. Tot 7 keer toe vonden inspecteurs natte kippen die er in geslaagd waren om zich uit het krat en het water te bevrijden.30 Veel kippen hebben minder geluk en verdrinken onopgemerkt in de voorweekbak. Dit probleem was al in 2019 bekend bij Van der Meer, toen Ongehoord er undercover onderzoek deed. Onze undercover werker werd door vaste werknemers gewaarschuwd dat de NVWA het niet mocht zien.

Structureel dierenleed bij transport en aanvoer

Van der Meer beschikt over een eigen transportbedrijf om kippen op te halen bij de pluimveehouders. Het vangen en transporteren van kippen gebeurt de avond voor de slacht. Volle vrachtwagens rijden gedurende de nacht de aanvoerhal van het bedrijf binnen. Daar staan de kratten met kippen nog uren opgestapeld, tot het tijd is voor de slacht. Volgens een onderzoek van WUR brengen de kippen gemiddeld 10 uur door in transportkratten, waarvan 2 uur reistijd en 8 uur wachttijd in de aanvoerhal bij Van der Meer.31 Dit is het dubbele van de maximale wachttijd (bij aanvoer) die door het Beter Leven keurmerk voorgeschreven wordt.32

Als transporteur moet Van der Meer zorgen dat de kippen correct geladen worden, als slachter moet hij waken over hun welzijn bij aankomst en gedurende de wachttijd in de slachterij. Van der Meer doet geen van beiden. We telden in de jaaroverzichten van de NVWA 56 opmerkingen die betrekking hadden op welzijnsschendingen bij transport en aanvoer van kippen.33

Regelmatig zag de NVWA overbeladen kratten in de aanvoerhal waarin kippen letterlijk op elkaar zitten en wanhopig naar adem happen. Er werden dieren gezien met hittestress of koudestress. Sommige kippen zaten meer dan 12 uur in kratten, zonder water of voer. Negen keer stelden inspecteurs vast dat kippen met hun tenen beklemd zaten tussen kratten, urenlang en soms tot bloedens toe.34 Meermaals werden in de kratten dode kippen gezien. Heel vaak zagen inspecteurs loslopende kippen, afkomstig uit kapotte of slecht sluitende kratten. De dieren moeten dan opnieuw gevangen worden, wat extra stress oplevert. Loslopende kippen kunnen zich verwonden of verongelukken. Zo werden 2 kippen geplet tussen containers, waarbij 1 kip bijna dood ging.35

Stapels kratten worden van de wagens gehaald en in een ontstapelaar geplaatst: een machine die kratten een voor een van de stapel tilt om ze naast elkaar op een transportband te plaatsen. Ook hier gaat het mis. Inspecteurs zagen een stapel kratten vol met kippen omvallen in de ontstapelaar.36 Bij een stroomstoring viel de ontstapelaar stil met een stapel kratten erin. De kratten hingen scheef en de kippen zijn anderhalf uur blijven zitten in deze hachelijke positie.37

Op de transportband van de aanvoerhal naar de slachterij klapperen kratten met kippen hard tegen elkaar, wat stressreacties oplevert bij de kippen.38 Lege vrachtwagens worden in de aanvoerhal schoongespoten met een hogedrukreiniger naast stapels volle kratten, waarbij de kippen ook natgespoten worden.39 Ook dit probleem was al te zien in het undercover onderzoek van 2019.

Diervriendelijk slachten bestaat niet

Het onderzoek van Ongehoord laat zien dat diervriendelijk slachten een contradictie in terminis is. De misstanden die al in 2019 naar voren kwamen, zijn anno 2025 niet opgelost. Overbeladen kratten, mislukte verdovingen, verdronken kippen, het blijft dagelijkse kost bij Van der Meer. Op een plek waar 4500 dieren per uur gedood worden, zal ernstig dierenleed nooit te voorkomen zijn. Zelfs bij minimale percentages fouten, leidt dit tot grootschalig dierenleed. Het probleem hier is niet dat slachterijen de regels niet willen volgen, maar dat technische problemen en menselijke fouten op elke werkplek voorkomen. Als we dierenleed willen uitbannen, dan zullen we moeten beginnen met het uitbannen van slachterijen.