De dood van een varken

Europese regelgeving (VERORDENING (EG) Nr. 1/2005 ) verbiedt het vervoer van 'dieren die niet in staat zijn zich op eigen kracht pijnloos te bewegen of zonder hulp te lopen, en dieren die ernstige open wonden of prolapsen vertonen’31. Omwille van welzijnsredenen dienen ernstig kreupele, zieke en gewonde dieren op het veebedrijf behandeld of gedood te worden, omdat het vervoer naar een slachthuis hen extra lijden zou berokken.

Kreupelheid komt regelmatig voor in de varkenshouderij. Van alle dode vleesvarkens die voor onderzoek worden ingezonden bij de GD (Gezondheidsdienst voor Dieren) heeft rond de 10 % bewegingsproblemen. Veel voorkomende oorzaken van kreupelheid zijn gewrichts- en hersenvliesontstekingen, vaak door streptokokkeninfecties. Deze ziekteverwekkers geven gewrichtsontstekingen, soms aan meer dan één gewricht tegelijk. Steeds vaker wordt ook osteochondrose vastgesteld bij vleesvarkens, een gewrichtsaandoening die ontstaat wanneer tijdens de groei de botopbouw uit kraakbeen wordt verstoord.32 Osteochondrose komt vooral voor bij snelgroeiende vleesrijke rassen: het kraakbeen kan de groei van het varken dan letterlijk niet bijbenen en er ontstaan defecten in de gewrichten33. Bewegingsaandoeningen kunnen pijnlijk zijn waardoor het dier abnormaal gaat lopen of zelfs niet meer in staat is overeind te blijven staan.34

Staartbijtwonden zijn een veel voorkomend gedragsprobleem bij vleesvarkens als gevolg van stress in de varkensbedrijven. De wonden kunnen ernstig infecteren waarbij necrose (afsterven van weefsels) kan optreden. Staarbijtwonden kunnen gepaard gaan met abcessen die zich langs de ruggengraat en in de wervelkolom verspreiden, wat pas zichtbaar wordt na het slachten.35 WUR schat dat staartbijtwonden voorkomen bij gemiddeld 2,12% van de gespeende biggen en vleesvarkens. In de praktijk bestaat er echter veel variatie tussen bedrijven wat betreft het percentage staartwonden. Uit onderzoek bleek dat ongeveer de helft van de varkenshouders aangaf geen varkens met staarbijtwonden op hun bedrijf te hebben. Dit betekent dat op bedrijven die wél staartbijtproblemen hebben het gemiddelde percentage op ongeveer 4,25% ligt, waarbij er ook bedrijven zijn die aangeven dat meer dan 20% van hun dieren staartbijtwonden heeft.36

Prolapsen zijn organen die uit het lichaam puilen, dit kunnen zowel darmen, blaas, vagina als baarmoeder zijn. De uitstulpende organen kunnen gemakkelijk beschadigd raken waardoor zij pijn veroorzaken en hevig gaan bloeden.37 Rectumprolaps komt het meest voor bij opgroeiende biggen en vleesvarkens. In de literatuur worden verschillen in optreden genoemd van 0,7-15% per koppel. Het gaat om uitstulpingen van de darmen, wat veroorzaakt kan worden door slecht voer en drinkwater, slechte huisvesting en stalklimaat of door ziektekundige oorzaken zoals hoesten, darmontstekingen door bacteriën, virussen en wormen, of ontsteking van blaas, urineleiders en vagina. Rectumprolapsen kunnen ook gerelateerd zijn aan erfelijke gevoeligheid, te laag geboortegewicht en het te kort couperen van staarten. Vagina-, blaas- en baarmoederprolapsen komen meer voor bij zeugen (0,5 tot 1%) en zijn veelal gerelateerd aan aspecten van de voortplanting zoals bv. extra buikinhoud bij drachtige zeugen, te heftig persen als gevolg van te zware biggen of verkeerde ligging van biggen, of irritatie en ontsteking van de vagina na het toepassen van ondeskundige geboortehulp of als gevolg van inseminatie38. Navelbreuken zijn uitzakkingen van de darm of buikvliesplooi ter hoogte van de navel, en kunnen zodanig groot zijn dat ze over de grond slepen, wat leidt tot ontstekingen van het huidweefsel en moeilijkheden voor het dier om zich pijnloos voort te bewegen. De inhoud van een navelbreuk bestaat uit darmen en buikinhoud, of het kan ook gaan om een abces met pus.39 Lies- en navelbreuken komen gemiddeld 1,7- 6,7 % voor bij varkens. Vanwege het genetische aspect van de aandoening kan dit oplopen tot boven de 10% bij nakomelingen van bepaalde beren/zeugen.40Volgens de recentste kwartaal rapportage (eerste kwartaal 2019) van Vion (de grootste varkensslachter van Nederland) kreeg 0.72% van de aangevoerde dieren bij aankomst op de slachterij een opmerking tijdens de keuring, ofwel 13.335 dieren op een totaal van 1.852.078 varkens per kwartaal. 20% van de opmerkingen betrof varkens met pootproblemen (2.667 dieren).41 Andere slachterijen maken keuringsresultaten niet openbaar.

Recentelijk bleek uit gegevens van Belgische en Duitse instanties dat tientallen keren per jaar ernstig zieke dieren worden geëxporteerd naar slachthuizen in België en Duitsland. Medewerkers van de NVWA die hier toezicht op horen te houden, geven toe dat de controles weinig voorstellen in verband met export belangen.42

Het undercoveronderzoek toont aan hoe ook bij Westfort zieke varkens aangevoerd worden. Op de beelden zien we varkens met ontstoken staartbijtwonden, ernstig kreupele dieren, grote abcessen, ontstoken vaccinatie-bulten en open huidwonden. Ook zijn grote navelbreuken en opengebroken navelbreuken gefilmd, waarbij de darmen naar buiten hangen. Het gaat om aandoeningen die niet kunnen ontstaan tijdens het transport, maar reeds geruime tijd aanwezig waren op het veebedrijf (gezien de gevorderde staat van de aandoeningen).

De varkens met gezondheidsproblemen worden bij aankomst van de anderen gescheiden en ondergebracht in een ‘risico-hok’. Dit hok is naast de loskades, waar veel omgevingslawaai en beweging is. In het risico-hok zitten dieren samen uit verschillende transporten. Gedurende de dag worden herhaaldelijk nieuwe dieren bijgeplaatst, wat onrust veroorzaakt. We zien hoe varkens langdurig vechten en hoe een zeug gestrest raakt wanneer ze lastig gevallen wordt door een beer. De dieren moeten urenlang in het risico-hok verblijven. Ze worden aan het eind van de werkdag geslacht (na de gezonde varkens) om te voorkomen dat pus of darminhoud uit navelbreuken de slachtlijn bevuilt. Wanneer het moment van slacht aanbreekt wordt de groep gescheiden: varkens met abcessen en navelbreuken zijn eerst aan de beurt, dieren met staartbijtwonden komen als allerlaatste (omwille van hoogste risico op bevuiling van de slachtlijn). Het scheiden van de dieren gaat met veel slaan gepaard.