1
Marino, L. & Colvin, C.M. (2015) Thinking pigs: a comparative review of cognition, emotion, and personality in Sus domesticus. International Journal of Comparitive Psychology, 28
Het leven van een varken
Natuurlijk leven
Intelligent en gevoelig
Varkens zijn zeer intelligente, nieuwsgierige en sociale dieren. Zo kunnen varkens objecten met verschillende kleuren en vormen van elkaar onderscheiden, hebben ze een besef van tijd, kunnen ze individuen (zowel varkens als mensen) onderscheiden, hebben ze een lange termijn geheugen en zijn ze in sommige spelletjes beter dan honden en primaten.1 De Hogeschool voor Kunsten Utrecht en Wageningen UR hebben bijvoorbeeld een computergame ontwikkelt waarmee mensen met varkens kunnen gamen.
Van nature leven varkens in groepen die bestaan uit 1-4 moedervarkens (zeugen) en hun jongen en vaak maar 1 mannetje (beer). Spelen is erg belangrijk voor de ontwikkeling van varkens. Zo zijn biggen die opgegroeid zijn in een omgeving waar ze kunnen spelen met objecten en soortgenoten sociaal en cognitief meer ontwikkeld. Varkens slapen in nesten, wat meestal bestaat uit een kuil die zorgvuldig is bedekt met takken en/of gras, Daarnaast hebben varkens aparte gebieden waar ze hun ontlasting doen en zijn dus ook erg zindelijke en schone dieren als ze de keuze hebben. Aangezien varkens niet kunnen zweten, nemen ze regelmatig een modderbad om hun temperatuur te reguleren en zich schoon te houden. Varkens zijn met name ‘s ochtend en ‘s avonds actief, terwijl ze rond de middag vaak slapen en rusten. 
De karakteristieke snuit van een varken is een van z’n belangrijkste lichaamsdelen, aangezien dit het contact met de buitenwereld is; hier zitten de meeste zenuwuiteinden en hiermee wroeten ze in de aarde. Varkens wroeten ongeveer 70% van hun tijd als ze de kans krijgen en doen dit niet alleen om voedsel te zoeken. Het wroeten werkt ook stress verlagend en voorziet in hun ijzerbehoefte door opname van ijzerrijke mineralen.2 Met hun neus kunnen varkens ook goed ruiken, wat een van de redenen is waarom varkens worden gebruikt voor het zoeken van truffels.
Varkens zijn erg gevoelige dieren. Zo kunnen varkens snel gestrest raken. Onverwachts lawaai en harde geluiden doen hun hartslag en bloeddruk bijvoorbeeld snel stijgen. Ook zijn varkens erg sociale dieren en zoeken ze graag lichamelijk contact met soortgenoten. Om te communiceren kunnen varkens wel 20 verschillende geluiden gebruiken, variërend van grommen tot krijsen.3 Varkens worden ook beïnvloed door de emotionele toestand van andere varkens, wat de meest simpele vorm van empathie genoemd kan worden.4
Wanneer het varken precies is gedomesticeerd is niet bekend, maar schattingen variëren van 7000 - 9000 voor Christus. Alle gedomesticeerde varkens stammen af van het wilde zwijn en geschat wordt dat er momenteel ongeveer 300 varkensrassen zijn.5
Bronnen
2
Fokkinga, Anno (2004) Het varkensboek. Uitgeverij THOTH Bussum ISBN 9789068683738
3
Watson, Lyall (2004) The whole hog: exploring the extraordinary potential of pigs. Smithsonian books Washington. ISBN 1-58834-216-6
4
5
Sanders, Violette (2000) Het varken als gezelschapsdier. Etiko Uitgevers Nieuw Vennep ISBN 9789052661582
6
Reimert, Inonge (2014) (Em)pathetic pigs? The impact of social interactions on welfare, health and productivity. PhD thesis, Wageningen University ISBN: 978-94-6173-996-4
7
Groot Bruinderink, G & Dekker, Jasja (2010) Wilde zwijnen. KNNV uitgeverij ISBN 9789050113281
8
Rutherford, K.M.D. et al. (2013) The welfare implications of large litter size in domestic pig I: biological factors. Animal Welfare 22; p. 199-218
9
van Dixhoorn, I. et al. (2011) Scheiden van dieren. Wageningen UR Livestock Research, rapport 428
10
van Nieuwamerongen, S.E. et al. (2014) Literatuuronderzoek naar groepshuisvesting van kraamzeugen en hun biggen, rapport 757, Wageningen UR, Livestock Research
11
FAWC (Farm Animal Welfare Council) (2009) Farm Animal Welfare in Great Britain: Past, Present and Future. Farm Animal Welfare Council: Millbank, London, UK
12
Douglas, C. et al.(2012). Environmental enrichment induces optimistic cognitive biases in pigs. Appl. Anim. Behav. Sci. 139, p. 65-73.
13
Diepens, R. (2016) Het grote kleine varkensboek. Natuurlijk op zuid ISBN 978-90-825135-0-9
14
Bracke, M.B.M. (2010) Zoelen van varkens en implicaties voor dierenwelzijn. Wageningen UR livestock research, rapport 381
15
EFSA (2007) Scientific Opinion of the Panel on Animal Health and Welfare on a request from Commission on the risks associated with tail biting in pigs and possible means to reduce the need for tail docking considering the different housing and husbandry systems. The EFSA Journal 611, p. 1-13
16
Bolhuis, J.E. et al. (2006) Effect of rearing and housing environment on behavior and performance of pigs with different coping characteristics. Appl. Anim. Behav. Sci. 101, p. 68-85
17
Geert van der Peet et al. (2016) Houden van varkens met een intacte staart. Invulling van stap 1 van de Verklaring van Dalfsen: demonstratieproject, praktijknetwerk en internationale samenwerking. Wageningen UR Livestock Research. Rapport 939
18
Sutherland M.A et al.(2013). Animal health and welfare issues facing organic production systems. Animals 3:1021-1035.
19
Aandoeningen bij varkens (2011) Afdeling duurzame landbouwontwikkeling, Vlaamse Overheid. Depotnummer D/2010/3241/391
20
CBS, 23-9-2016
21
Callens, Bénédicte (2015) Antimicrobial use and resistance in Belgian pig production, PhD thesis, Gent University
22
Aarnink, A. et al. (2014) Naar energieneutrale varkensstallen met luchtrecirculatie: de Enerlatiestal. Wageningen UR Livestock research; Livestock Research, Rapport 814
23
Wathes, C.M. et al. (2003) Ammonia concentrations and emissions in livestock production facilities: guidelines and limits in the USA and UK. Agricultural and Biosystems Engineering; Conference Proceedings and Presentations. Paper nr. 034112
24
Hultén, F. et al. (1995) A field study on group housing of lactating sows with special reference to sow health at weaning. Acta Veterinaria Scandinavica 36(2): p. 201-212.
25
Marchant, J.N. et al. (1996) Effects of dry sow housing conditions on muscle weight and bone strength. Animal Science 62(1): p. 105-113
26
Vandersmissen, T. et al. (2012) Doodgeboren biggen en uitval bij de biggen op het moderne varkensbedrijf. Brochure Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling
27
Aandachtspunten bij partusinductie (2012) Boerenbond, Management&Techniek; varkens. 8 juni 2012
28
Diepens, R. (2016) Het grote kleine varkensboek. Natuurlijk op zuid ISBN 978-90-825135-0-9
29
Langere levensduur zonder in te leveren (2011) Pig business; nr. 7
30
Aandoeningen bij varkens (2011) Afdeling duurzame landbouwontwikkeling, Vlaamse Overheid. Depotnummer D/2010/3241/391
31
32
Beek, J. Uitval van zeugen. Vakgroep Voortplanting, Verloskunde en Bedrijfsdiergeneeskunde. Faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Gent.
33
Voortgangsrapportage 2016 van stuurgroep Actieplan Stalbranden 2012-2016, Bijlage
1 uit Evaluatie Actieplan Stalbranden 2012-2016,WU/IFV, rapport 1035
34
35
Diepens, R. (2016) Het grote kleine varkensboek. Natuurlijk op zuid ISBN 978-90-825135-0-9
36
Hogere bigvitaliteit in de Nederlandse zeugenhouderij, 5e voortgangsrapportage; 19 augustus 2015. Stuurgroep bigvitaliteit.
37
van Nieuwamerongen, S.E. et al. (2014) Literatuuronderzoek naar groepshuisvesting van kraamzeugen en hun biggen, Wageningen UR Livestock Research, Rapport 757